Al sinds jaar en dag luidt een boerengezegde: ‘Bitter in de mond, maakt het hart gezond’. Uiteindelijk geldt dit niet alleen voor het hart. Bitterstoffen zijn namelijk in het algemeen goed voor onze lichamelijke gesteldheid. Helaas eten we echter steeds minder bittere groente en fruit. In dit artikel leggen we uit waarom we vaker bittere voeding op het menu zouden moeten zetten.
- Wat zijn bitterstoffen?
- We krijgen steeds minder bitterstoffen binnen
- Welke voeding bevat veel bitterstoffen?
- Wat kunnen bitterstoffen voor u doen?
- Bitterstoffen in voedingssupplementen
- Recept salade met gerookte zalm, spruiten, ei en aardappelen
Wat zijn bitterstoffen?
Inhoudsstoffen van planten kunnen variëren. Dit heeft te maken met de grond waarin ze groeien, het klimaat en de leeftijd van de plant. Ook de oogst en het drogen van planten en kruiden zijn van invloed op de aanwezigheid van inhoudsstoffen. Onder deze inhoudsstoffen bevinden zich ook bitterstoffen. Dit zijn planteninhoudsstoffen met een bittere smaak. Het is geen homogene groep met een scheikundig onderling verwachtschap. Zo kunnen het bijvoorbeeld bittere terpeenlactonen, glycosiden, flavonoïden of alkaloïden zijn. Bitterstoffen worden ook ‘amara’ genoemd. Bitter is naast zoet, zout, zuur en umami (een licht hartige smaak die we bijvoorbeeld in sojasaus aantreffen) een van de vijf basissmaken die door onze tong wordt waargenomen. De Dikke van Dale 1898 beschrijft bitterstoffen als ‘stoffen die aan de plantendelen een bitteren smaak geven, zoals oliën, harsen, plantenzuren, stikstofhoudende alkaloïden, enz.’
“In vroeger tijden kwamen bitterstoffen veelvuldig voor in diverse soorten groenten”
We krijgen steeds minder bitterstoffen binnen
In vroeger tijden kwamen bitterstoffen veelvuldig voor in diverse soorten groenten. Door de moderne productie en gewassenselectie zijn ze echter grotendeels verdwenen. Dit heeft ermee te maken dat we met z’n allen als consument bitter smakende groenten minder lekker zijn gaan vinden. Daarnaast gaat een kostenverlagende landbouwopbrengst ten koste van de kwaliteit. Alleen biologische groenten bevatten vaak nog veel bitterstoffen, omdat deze zonder kunstmest en vergif worden verbouwd. Helaas wordt ook in de biologische teelt kostenbesparing steeds belangrijker. Het gevaar dreigt hierdoor dat ook in deze sector meer ‘moderne’ gewassen zullen worden gekweekt, die dus minder bitterstoffen bevatten.
“We treffen veel bitterstoffen aan in bijvoorbeeld spruitjes, avocado, witlof, andijvie, artisjok en venkel”
Welke voeding bevat veel bitterstoffen?
Niet alle voeding bevat bitterstoffen. We treffen veel bitterstoffen aan in bijvoorbeeld spruitjes, avocado, witlof, andijvie, artisjok en venkel. De gele gentiaan wordt als standaard bitterstofplant voor veel doeleinden gebruikt. Kalmegh (Andrographis paniculata) is de Indiase variant van gele gentiaan en tevens een veel gebruikte vorm. Duizendblad en paardenbloem bevatten eveneens veel bitterstoffen. Kruiden met veel bitterstoffen zijn peterselie, salie, rozemarijn, tijm, basilicum, rooibos en mariadistel. Wat fruit betreft, bevat al het rode fruit veel bitterstoffen net als grapefruit, appels, peren, ananas en mango’s.
“Door het eten van bitterstoffen worden de bitterreceptoren in de smaakpapillen in uw mond geprikkeld”
Wat kunnen bitterstoffen voor u doen?
Door het eten van bitterstoffen worden de bitterreceptoren in de smaakpapillen in uw mond geprikkeld. Hierdoor ontstaat een reflexreactie. De nervus vagus pikt de prikkeling op. De nervus vagus is een hersenzenuw die signalen naar verschillende organen stuurt. Hierdoor wordt de productie van speeksel, maagsappen, gal, pancreassappen en darmsappen verhoogd. De peristaltiek (de uitgaande beweging) van maag en darmen vaart hier eveneens wel bij. Bitter heeft sowieso enkele functies in het lichaam:
· Het activeert de spijsvertering. Niet alleen wordt in de mond meer speeksel geproduceerd, bitter activeert ook de lever, gal en alvleesklier waardoor deze beter functioneren.
· Het immuunsysteem wordt versterkt. Omdat de bitterstoffen de spijsverteringssappen en darmwerking activeren, ontstaat een optimale darmflora. Deze is de basis voor een goed functionerend immuunsysteem.
“Andrographis paniculata is een bittere plant met een veelzijdige functie”
Bitterstoffen in voedingssupplementen
Diverse bitterstoffen zijn tegenwoordig ook als voedingssupplement verkrijgbaar. Zo kunt u bij vitaminesperpost.nl terecht voor Andrographis paniculata (kalmegh). Dit is een bittere plant met een veelzijdige functie. Zo ondersteunt kalmegh de leverfunctie* en heeft een verzachtende invloed op de luchtwegen*. Dit geldt eveneens voor artisjok extract en mariadistel.
*Deze gezondheidsclaims, gemaakt op basis van plantaardige inhoudsstoffen, zijn op dit moment in behandeling bij de EFSA.
Recept salade met gerookte zalm, spruiten, ei en aardappelen
(Bron: Hello Fresh)
Ingrediënten:
- 500 g aardappelen (roseval)
- 2 (vrije uitloop) eieren
- 160 g warmgerookte zalm
- 300 g spruiten
- handvol botersla
- 3 takjes verse dille
- 1 el olijfolie
- 3 el extra vierge olijfolie
- 2 tl witte wijnazijn
- 1 tl mosterd
- peper en zout naar smaak
Bereiden:
- Schil of was de aardappelen grondig, snijd in parten.
- Verwijder eventuele bruine bladeren van spruiten, snijd doormidden.
- Zorg dat de aardappelen net onder water staan in een pan met deksel. Breng afgedekt aan de kook, kook in 12-15 min gaar.
- Kook de laatste 5-6 min het ei mee, giet af, laat zonder deksel uitstomen, laat eieren schrikken met koud water.
- Verhit olijfolie in wok of hapjespan, bak de spruiten 2 min op middelhoog vuur. Voeg per persoon 50 ml water toe en breng op smaak met zout en peper. Dek de pan af en bak 6-7 min op middelhoog vuur.
- Haal per persoon 1 blad van de botersla, scheur de rest van de sla klein en bewaar in saladekom
- Snijd de gerookte zalm in dunne plakken, hak de fille fijn en meng in een kom de helft van de dille met de extra vierge olijfolie, witte wijnazijn, mosterd, peper en zout tot een dressing
- Voeg de aardappelen, spruiten en dressing toe aan de saladekom.
- Leg op elk bord 1 blad van de sla, verdeel de aardappelsalade over de borden, pel het ei en snijd doormidden. Garneer de salade met het ei, de zalm, de overige dille en peper en zout.
Meer weten?
Wilt u meer weten over bitterstoffen of voedingssupplementen met bitterstoffen? Onze deskundige medewerkers zijn dagelijks tijdens kantooruren telefonisch te bereiken op tel. 075-612 12 47.