In planten bevinden zich talloze nuttige stoffen voor plant, mens en dier. Ze hebben namen als anthocyanen, saponinen en fytonutriënten. In eerdere blogs gingen we al op deze termen in. Dit keer duiken we in de wereld van terpenen. Tijd voor een lesje biologie.
Alle planten bevatten belangrijke stoffen die hen voeden of die hen juist beschermen tegen bedreigingen van buitenaf. Terpenen zijn een stof van de laatste variant. Ze komen van nature in overvloed voor in mensen, planten en dieren, vaak om parasieten te weren. Terpenen zijn carotenoïden en limonoïden met een antioxidant effect. Het zijn vervliegende moleculen. Net als flavonoïden geven terpenen een sterke geur en smaak af. In de natuur zijn eenvoudige koolwaterstoffen als terpenen vaak de bouwstenen voor grotere en complexere moleculen.
U kunt hierbij denken aan steroïden, vitamines en pigment. Terpenen zijn onder meer verantwoordelijk voor de geur van lavendel, rozen en citroenen.
“R-linalool heeft een bittere, houtige geur en S-linalool heeft een bloemig en zoetig aroma”
Terpenen zijn heden ten dage vooral bekend uit de wereld van de cannabis. Er zijn op dit moment meer dan tweehonderd verschillende terpenen bekend die in de cannabisplant voorkomen. Hoe ze echter precies functioneren, wordt nog uitgebreid onderzocht. Diverse terpenen treffen we eveneens aan in andere planten. Zo kennen we de terpeen myrceen, die zich ook in wilde tijm, laurierblad, hop, verbena en citroengras bevindt. Dit terpeen is is verantwoordelijk voor de sterke kruidige en harsachtige hopgeur die gedroogde gehopte bieren hebben.
Het terpeen linalool zit in honderden plantensoorten en kruiden, zoals laurier, berk, munt, kaneel en enkele citrusvruchten. We kennen twee soorten linalool: R-linalool en S-linalool. R-linalool heeft een bittere, houtige geur en S-linalool heeft een bloemig en zoetig aroma. Limoneen is een terpeen dat, zoals de naam al aangeeft, voor een limoenachtig aroma zorgt. We treffen deze terpeen dan ook vooral in citrusfruit aan. Pure limoneen wordt vanwege z’n sterke sinaasappelgeur vaak als geur- of smaakstof in producten gebruikt. Bèta-carofylleen (BCP) is een sesquiterpeen. BCP zit vooral in zwarte peper, hop, kruidnagel, rozemarijn en basilicum. Dit sesquiterpeen heeft een houtachtige smaak. In diverse naaldbomen, eucalyptus, salie en rozemarijn zit alpha-pinene. Logischerwijs heeft dit terpeen een aards en houtachtig aroma, met een saillante cederhout- en dennengeur. Ook benoemen we hier humuleen. Dit terpeen doet eveneens bierhop denken, niet in het minst vanwege de hopachtige smaak. Het terpeen borneol ruikt kruidig, naar menthol en kamfer. Het zit in kaneel, galanga en alsem. Careen kent een zoet en prikkelend aroma. We treffen het aan in ceders, dennen en rozemarijn. Carophylleen staat bekend om z’n kruidige, warm-zoete, houtachtige geur. Dit terpeen zit in zwarte peper, hop, lavendel, rozemarijn, kruidnagel en oregano. En dit is slechts een kleine selectie uit de vele nuttige plantenstoffen die we terpenen noemen.
“Turkse en Griekse koffie en Scandinavische kookkoffie bevatten circa 7 mg cafestol en 5 mg kahweol”
Ook koffie bezit enkele terpenen, namelijk cafestol en kahweol. Lange tijd werd gedacht dat deze stoffen niet gunstig voor onze gezondheid zouden zijn omdat ze het cholesterolgehalte kunnen verhogen, maar daar denkt de wetenschap tegenwoordig anders over. Dezelfde stoffen zijn namelijk ook verantwoordelijk voor enkele gunstige effecten. Deze stoffen belanden overigens alleen in uw kopje koffie als u deze niet filtert. Turkse en Griekse koffie en Scandinavische kookkoffie bevatten circa 7 mg cafestol en 5 mg kahweol. Espressokoffie bevat ongeveer 1 mg van iedere stof gemeten en in filterkoffie werd nauwelijks cafestol of kahweol aangetroffen.
“Terpenen lossen beter op in olie dan in water”
Koks werken graag met terpenen. Deze stoffen zorgen er immers voor dat de smaak kan worden versterkt door geurmoleculen te onttrekken en te concentreren. Het gevolg is een intensere smaaksensatie. Terpenen lossen beter op in olie dan in water. Als u dus een handjevol rozemarijn in uw stoofschotel doet, komen relatief weinig terpenen in de vloeistof terecht. Ze vervliegen en zorgen voor een heerlijke geur maar dragen weinig bij aan de stoofpot zelf. Beter is om uw kruiden eerst in boter of olie te bakken, samen met uien en knoflook. Op die manier trekken de terpenen in de olie.
“Hop werd al bij de Babyloniërs en Egyptenaren als geurende plant voor de productie van bier gebruikt”
Terpenen in een capsule
Natuurlijk doen we allemaal ons best om elke dag gezond en gevarieerd te eten. Soms lukt dit echter niet. In dat geval kunnen we een beroep doen op voedingssupplementen om (tijdelijk) onze behoefte aan te vullen. Dit geldt ook voor alle heerlijke planten en kruiden met terpenen. Zo kunt u bij ons terecht voor tijmextract in een vegetarische capsule. Tijm wordt onder meer gebruikt voor z’n verzachtende invloed op de luchtwegen* en om vrijer te ademen*. Ons berkenbladextract is onder meer goed voor de nierfunctie en urinewegen*. Kaneel bevat stoffen als eugenol, coumarinen, tannines, OPC’s en terpenen. Dit extract staat erom bekend dat het de bloedsuikerspiegel ondersteunt*. Hop werd al bij de Babyloniërs en Egyptenaren gebruikt als geurende plant voor de productie van bier. Hopextract ondersteunt onder meer de nachtrust*. Het aromatische kruid rozemarijn wordt niet alleen culinair ingezet maar ook om de gezondheid te ondersteunen. Zo ondersteunt rozemarijnextract de spijsvertering* en de leverfunctie*. Salie (Salvia officinalis) is geliefd bij menopauzale vrouwen omdat het ondersteuning bij overgangsverschijnselen biedt.*. Ons Salvia officinalis-extract komt per capsule overeen met de kracht van 4 gram gedroogde salie. Oregano wordt al duizenden jaren gebruikt in de keuken. Oregano-olie kan ondersteuning bieden aan de spijsvertering*. In elke capsule zit maar liefst 100 mg van het monoterpeen carvacrol.
*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.
Recept rozemarijnolie
Ingrediënten:
- Vijzel
- Hersluitbare fles
- 2 el rozemarijnnaalden (van 2 takken)
- 200 ml olijfolie
Bereiden:
- Plet de rozemarijn met wat druppels olie in een vijzel fijn
- Schep het over in een koekenpan
- Voeg de rest van de olie toe
- Verhit op laag vuur
- Laat ca. 5 minuten trekken (niet te heet laten worden)
- Laat de olie afkoelen
- Bewaar een nacht in de koelkast
- Zeef de olie met een fijn zeef
- Bewaar in de koeling
De olie is ongeveer een week houdbaar.
(Bron: kokenmetkennis.nl)
