Misschien heeft u er al eens van gehoord: saponinen. Deze worden ook wel zeepstoffen genoemd. Driekwart van alle planten bezit saponinen, dus ook u heeft ze wel eens gegeten. Een kenmerk van saponinen is dat een schuimlaag ontstaat als u ze oplost met water. Zijn saponinen eigenlijk gezond voor de mens?
- Wat zijn saponinen?
- Waar zitten saponinen in?
- Zijn saponinen gezond?
- Wat doen saponinen precies?
- Voedingssupplementen met saponinen
- Zelf zeep maken met saponinen
Wat zijn saponinen?
De natuur biedt ons veel voedingsmiddelen, waarvan de meeste gezond zijn. Sommige ‘gezonde’ voedingsmiddelen zijn echter niet per definitie goed voor het menselijk lichaam. Toch eten we ze dagelijks.
Planten maken saponinen aan om zichzelf en hun kroost (de zaden) te beschermen tegen aanvallen van buitenaf, bijvoorbeeld voor bacteriën, schimmels en insecten. De planten leggen hiervoor een laagje om het zaadjes heen. De saponinen richten zich vervolgens tegen ziekteverwekkers. Het woord saponine stamt van het Latijnse woord ‘sapo’, wat zeep betekent. Dit ligt aan de zeepachtige eigenschap van deze stoffen.
“We treffen saponinen vooral aan in groentes uit de zogenoemde nachtschadefamilie”
Waar zitten saponinen in?
We treffen saponinen vooral aan in voedingsmiddelen uit de zogenoemde nachtschadefamilie. Dit zijn paprika, tomaat, aubergine en aardappel. Daarnaast zitten in peulvruchten en granen ook saponinen. Peulvruchten en granen worden ook wel ‘moderne landbouwproducten’ genoemd. Zo worden de meeste graansoorten pas zo’n tienduizend jaar door de mens gegeten en pas de laatste honderd jaar staan ze prominent op het menu. Dit geldt ook voor peulvruchten. Die worden pas zo’n acht- tot drieduizend jaar (bonen en soja) door de mens opgepeuzeld. Hier geldt eveneens voor dat de consumptie enorm is toegenomen ten aanzien van vroeger. Destijds aten mensen slechts af en toe peulvruchten terwijl sommigen nu de hele dag door sojaproducten tot zich nemen.
“Saponinen uit tomaten staan bekend als minder gezond”
Zijn saponinen gezond?
Het lijkt misschien of acht- tot tienduizend jaar geleden heel lang geleden is, maar met het oog op de evolutie valt dit wel mee. Mensen zijn bijvoorbeeld nog steeds niet in staat om rauw graan te verteren. Granen, peulvruchten en pinda’s worden immers door een beschermende laag tegen aanvallers beschermd, dus ook tegen de mens. Deze beschermende laag om het zaad is bestand tegen spijsverteringsenzymen. Hierdoor kunnen hele zaadkorrels ons lichaam geheel ongeschonden verlaten. Ook kúnnen saponinen een remmend werken op de opname van vitamines en eiwitten in de darmen. Saponinen in knoflook, fenegriek, asperges, spinazie en uien hebben echter juist een groot aantal voordelen voor de gezondheid. Deze ondersteunen onder meer de cholesterolspiegel. Saponinen uit tomaten staan bekend als minder gezond. Een onrijpe tomaat bezit enorm veel saponinen en een rijpe tomaat bijna niets. De meeste tomaten in onze winkels zijn niet zongerijpt. Ze zijn immers nog dagen onderweg van het veld naar de supermarkt. Hierdoor zijn Hollandse tomaten minder gezond. Het is beter om zelf tomaten te kweken en deze rijp uit eigen tuin te halen. Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar de precieze rol van saponinen in onze voeding en ons lichaam.
Tip
Was peulvruchten altijd goed af voor gebruik en varieer in voeding.
Wat doen saponinen precies?
Saponinen kunnen ook vetten oplossen en als een emulgator werken. Als saponinen bijvoorbeeld in aanraking komen met lecithine (een vetachtige substantie in het lichaamsweefsel) dan worden de saponinen opgelost. Dit zorgt ervoor dat er meer uitwisseling is tussen de cel en zijn omgeving, zodat voedingsstoffen beter kunnen worden opgenomen. Een gevolg is ook dat slechte stoffen het lichaam makkelijker kunnen verlaten als er veel saponinen in de darmen zitten. In dat geval hebben saponinen een zuiverende werking.
“Fenegriek is een kruid met veel saponinen”
Voedingssupplementen met saponinen
Een kruid met veel saponinen is bijvoorbeeld fenegriek. Dit kruid is ook als voedingssupplement verkrijgbaar. De Fenegriek Max-capsules die u bij ons kunt kopen, zijn hooggedoseerd op 50% actieve stoffen, zoals saponinen en coumarine. Fenegriek helpt het immuunsysteem*, bevordert de eetlust*, ondersteunt de vetstofwisseling* en draagt bij aan het behoud van een gezonde bloedsuikerspiegel*. Ook sarsaparilla bevat veel saponinen. Sarsaparilla ondersteunt het behoud van een gezonde spijsvertering* en van soepele gewrichten*. Daarnaast hebben we avocado-sojabonenextract. Dit supplement bevat ASU: Avocado/Soybean Unsaponifiables (niet-verzeepbaar bestanddeel). Dit is een onverzeepbaar, natuurlijk extract dat gemaakt is uit eenderde avocado-olie en tweederde sojaboonolie. 'Niet-verzeepbaar bestanddeel' is een term voor componenten in een olieachtig mengsel. In een niet-verzeepbaar bestanddeel blijven vitamines bewaard en geconserveerd. Het avocado-sojabonen extract kan als veganistisch alternatief voor of ter aanvulling op glucosamine en chondroïtine worden gebruikt.
*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.
“Zeep van bloemen heeft vaak een lichte bloemengeur”
Zelf zeep maken met saponinen
Het is ook mogelijk om zelf zeep te maken met zogenoemde zeepplanten. Als deze planten met water in contact komen, kunnen ze een schuim maken. In vroegere tijden werd dit gebruikt om kleding mee te wassen of het lichaam mee te reinigen. De meeste zeep die dezer dagen in de schappen ligt, berust op chemische ingrediënten. Mensen met een gevoelige huid hebben wellicht echter meer baat bij een zelfgemaakte zeep. U kunt de zeep creëren door de plant met de hand in water te wrijven. Hierdoor komen de saponinen vrij. Ook kunt u de plant in water koken. Let wel: zeep van de ene plant kan sterker zijn dan die van een andere plant. Zeep van bloemen heeft vaak een lichte bloemengeur en zeep van de groene delen of de wortels van de plant, ruikt vaak neutraler. U kunt natuurlijk enkele druppels etherische olie toevoegen aan de zelfgemaakte zeep. In de koelkast blijft zelfgemaakte zeep van planten ongeveer een week houdbaar.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over saponinen of producten waar deze stoffen in zitten? Neem dan contact op met onze deskundige medewerkers. Zij staan u tijdens kantooruren graag te woord. Tel: +31(0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
