Zoete kersen zijn heerlijke, zoete en caloriearme tussendoortjes. Ze worden echter zelden voor taarten, jams, siropen, sauzen of voedingssupplementen gebruikt. Dé kersensoort bij uitstek hiervoor zijn zure kersen oftewel morellen, in België ook wel ‘kriek’ genoemd. Zowel zoete als zure kersen zijn ware vitaminebommen. Deze rode robijntjes waren in 2018 niet voor niets fruit van het jaar.
- Wat zijn zure kersen (morellen)?
- Hoe komt de zure kers aan zijn Latijnse naam?
- Hoe kwam de morel in Europa terecht?
- Zure kersen zijn echte vitaminebommen
- Zelf kersen oogsten?
- Hoe zit het nou met kersenpitten?
- Morellen zonder de zure smaak?
- De ‘kers op de taart’ is gekonfijt
- Zure kersen in rumtopf zijn oneindig houdbaar
- Recept morellenjam
Wat zijn zure kersen (morellen)?
Zure kersen zijn steenvruchten. Ze behoren tot het geslacht Rosaceae uit de rozenfamilie en van de pruimen (Prunus). Tot het Prunus-geslacht behoren ook perziken, amandelen en abrikozen. Zoete kersen hebben de naam Prunus avium meegekregen en morellen of zure kersen heten Prunus cerasus. De morel is dus nauw verwant met de zoete kers. De laatste is de stamvader van onze kersenbomen. De bomen zijn onderling goed te onderscheiden. Zo zijn de takken van de zure kers dun en gebogen terwijl die van de zoete kers recht en stevig zijn.
Ook de bladeren zijn verschillend. Die van de morel zijn kleiner dan die van de zoete kers. Prunus cerasus-bomen schitteren in hun bloeitijd van pracht met een overdaad aan witte bloemen. In de zomer wordt dit de bekende vruchten. Qua bodemsoort is de zure kers niet erg kritisch. Een doorsnee verbeterde tuingrond is al voldoende. De voorkeur van de boom gaat uit naar een zonnige plek maar op wat meer schaduwrijke plekken doet-ie het ook goed. De zure kers stamt uit Zuidoost-Europa en West-Azië. Inmiddels worden ze ook volop op het noordelijk halfrond gekweekt.
“Het woord ‘prunus’ betekent eigenlijk ‘pruim’“
Hoe komt de zure kers aan zijn Latijnse naam?
De Latijnse naam Prunus cerasus stamt van een oud-Griekse naam. In een deel van het tegenwoordige Turkije dat voorheen tot het Oude Griekenland behoorde, ligt de stad Girasus. Aangenomen wordt dat vanuit deze stad voor het eerst kersen naar de rest van Europa werden geëxporteerd. In het Frans kreeg de kers toen de naam ‘cerise’ mee, wat natuurlijk enorm op de oorspronkelijk Griekse naam lijkt: cerasus. Het woord ‘prunus’ betekent eigenlijk ‘pruim’. Dat heeft ermee te maken dat men kersen vroeger ‘kerspruim’ noemde. In het Afrikaans wordt deze term nog steeds gebruikt. Ger woord ‘kers’ voert overigens ook terug op de stad ‘Kerasous’. Diverse Europese talen verwijzen in beschrijvingen voor kersen naar het gelijknamige woord.
“Vanaf de dertiende eeuw worden zure kersen steeds vaker genoemd in allerlei geschriften, vaak onder de naam krieken”
Volgens de schrijver uit de oudheid Plinius de Oudere werd de morel voor het eerst door generaal Lucius Lucinius Lucullus naar Rome gebracht. Dit gebeurde na zijn triomf in de Pontische oorlog. Lucullus stond bekend als fijnproever. Volgens de overlevering zou hij het boompje uit de bergen bij Cerasus hebben meegenomen. Het bijzondere hieraan is dat deze lekkerbek nu juist de zure kers zo lekker vond, want intussen groeide in Europa wel al de welbekende zoete kers.
Karel de Grote (747/748-814 n. Chr.) was overigens een groot promotor van de fruitteelt. Hij liet bij zijn paleis in Aken 1125 kersenbomen aanplanten. Hetzelfde gebeurde in tal van kloostertuinen.
Vanaf de dertiende eeuw worden zure kersen steeds vaker in allerlei geschriften genoemd, vaak onder de naam krieken. Onder meer in boekhoudingen van tolheffende steden als Dordrecht en Brouwershaven worden in de zestiende eeuw geregeld kersen en krieken genoemd en in de gouden eeuw werd Amsterdam met ‘carssen ende kieken’ uit Burgerdam, Utrecht, Wesel en Emmerich bevoorraad.
In Nederland waren in de vorige eeuw grote concentraties van de hoogstam kersenbomen te vinden. De meeste troffen we aan in Zuid-Limburg. In deze streek gebruikte men destijds het gezegde ‘die zit er warmpjes bij’ voor een kersenteler. Na de jaren vijftig daalde het aantal kersentelers echter langzaam. In die tijd ontvingen boeren zelfs rooipremies als ze hun kersenbomen weghaalden. Hierdoor was bijvoorbeeld in de Betuwe in de jaren tachtig bijna geen kersenboom meer te vinden. Dit veranderde met de komst van laagstam kersenbomen in de jaren negentig. Hetzelfde gold voor Limburg.
“110 Gram zure kersen bevat wel 43% van de ADH van vitamine A!”
Natuurlijk is in feite alle fruit gezond maar met name zure kersen zijn echte vitaminebommen. Ze spannen namelijk de kroon als het op de aanwezigheid van vitamine A komt. 110 Gram zure kersen bevat wel 43% van de ADH van vitamine A! Zowel zoete als zure kersen hebben echter een geweldige voedingswaarde. In zowel beide soorten treffen we behoorlijke hoeveelheid aan waardevolle mineralen aan: koper, mangaan, kalium, calcium, fosfor, zink en ijzer.
Qua vitamines bevatten kersen buiten vitamine A ook nog eens de vitamines B1, B2, B6, C, E en K. Daarnaast leveren kersen foliumzuur, wat onmisbaar is voor de celdeling en bloedvorming. Hier houdt het echter niet mee op. Andere belangrijke inhoudsstoffen zijn namelijk antioxidanten, anthocyanen, plantensterolen, fenolzuren en vezels. Wat velen ook zal aanspreken, is dat kersen bijzonder caloriearm zijn. In 100 gram zoete kersen bevinden zich slechts 54 calorieën.
Ter vergelijking: in 100 gram chips zitten ongeveer 554 calorieën. U weet dus nu zeker met welke snack u beter ’s avonds op de bank kunt wegkruipen. Inmiddels wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar al deze inhoudsstoffen. Vanwege Europese wetgeving mogen wij hier niet veel over zeggen, maar het is duidelijk dat zure én zoete kersen een positieve bijdrage aan onze gezondheid kunnen leveren. Op internet vindt u in dit verband diverse onderzoeken.
“Met name merels en spreeuwen zijn dol op de rijpe kersen”
Als de glanzende, rode steenvruchten aan de boom verschijnen, krijgt u er al snel concurrenten bij. Vogels en dan met name merels en spreeuwen zijn namelijk dol op de rijpe kersen. Niet zo vreemd dat kersen in de volksmond ook wel ‘spreeuwenpaté’ worden genoemd. Zonder netten of andere bescherming houdt u derhalve maar weinig van het heerlijke fruit over. Mocht u zelf kersen oogsten, bewaar de kersensteeltjes dan voor later gebruik. U kunt ze drogen of later gebruiken. De steeltjes zijn vooral populair in de fytotherapie. De steeltjes bevatten allerlei goed inhoudsstoffen zoals prunetine, slijmstoffen, looistoffen en het isoflavonglycoside 5-O-bèta-glucipyranosiden.
“‘Pas maar op, anders groeit er straks een kersenboom in je buik’”
Ik groeide zelf in Limburg op met een overdaad aan morellen en zoete kersen. Van de eerste maakte mijn moeder heerlijke vlaaien en de tweede aten we uit het vuistje. Als ik echter per ongeluk een kersenpit inslikte, zei mijn moeder: ‘Pas maar op, anders groeit er straks een kersenboom in je buik’. Dit is uiteraard een fabel maar sommige fruitpitten bevatten blauwzuur en kunnen dus beter niet mee worden gegeten. Dit geldt ook voor kersenpitten.
U hoeft overigens niet meteen in de stress te schieten als u eens per abuis een pit doorslikt. De pitten kunnen immers niet in uw buik ontkiemen en het blauwzuur komt alleen vrij als u op de pit zou kauwen. Aangezien deze niet echt lekker is, is die kans dus ook tamelijk gering. Dat betekent niet dat kersenpitten direct bij het GFT-afval horen te belanden. Ze zijn namelijk supergeschikt om de bekende kersenpitkussen mee te maken.
“In ons supplement treft u het complete spectrum aan inhoudsstoffen uit de zure kersen aan”
Niet veel mensen kunnen de zure smaak van rauwe morellen waarderen. Dit is precies de reden waarom ze vaak als vlaaivulling, in jam of zelfs in Belgisch kriekenbier worden gebruikt. Natuurlijk kunt u ook kiezen voor een kersenextract. Ons kersenextract is afkomstig van het gepatenteerde merk BarryShield™. Bij poeders van andere aanbieders wordt vaak alleen het schilletje gebruikt, maar in ons supplement treft u het complete spectrum aan inhoudsstoffen uit de zure kersen aan. Omdat het geconcentreerde extract op een geavanceerde wijze wordt geproduceerd, is het gestandaardiseerd op 14:1 per capsule. Dit staat gelijk aan 7 gram verse, zure kers. Onze capsules zijn bovendien geschikt voor vegetariërs en veganisten.
“Kies altijd voor verse kersen, het liefst direct van de boer”
De uitdrukking ‘de kers op de taart’ slaat vaak terug op gekonfijte kersen. Deze zijn qua voedingswaarde en smaak niet te vergelijken met verse kersen. Dit geldt eveneens voor ingeblikte kersen. Kies dus altijd voor verse kersen, het liefst direct van de boer. Als u lang van verse kersen wilt genieten, bewaar ze dan onafgedekt op de goede manier, namelijk in de koelkast. Dan zijn ze drie tot vijf dagen houdbaar. Wilt u ze liever invriezen? Dat kan. Het is wel handig als u de kersen alvast ontpit en het steeltje verwijdert. Zo heeft u buiten het seizoen een heerlijke aanvulling voor uw smoothie of als lekker en gezond tussendoortje.
“Met zure kersen kunt u culinair werkelijk alle kanten uit”
Met zure kersen kunt u culinair werkelijk alle kanten uit. Ingelegd zijn ze een uitstekende begeleiding van vettere vleesschotels zoals eend. Daarnaast kunt u een kersenbarbecuesaus maken voor bij vlees- of gevogelte of een kersensalsa met verse kruiden als basilicum. Of u kiest voor een rumtopf. Dit is een geglazuurde pot met deksel. U vult de pot met rum, (inmaak)brandewijn of een andere sterk alcoholische drank. Vervolgens doet u de ontpitte morellen in de alcohol en voegt per kilo morellen 2 ons suiker toe en eventueel ander fruit als bessen of frambozen. Deksel erop en uw kersen zijn vrijwel oneindig houdbaar.
Tip
Filmpje met oude beelden van de Betuwse kersenboomgaarden.
(Bron: maaikevankessel.nl)
De lekkerste kersenjam maakt u met morellen. Ze zijn niet altijd in de supermarkt verkrijgbaar maar bij een gespecialiseerde groenteboer of op de markt zijn ze vaak wel te vinden.
Ingrediënten:
- 1 kilo morellen met pit of 900 g ontpitte morellen
- 600 g geleisuiker
- 3 el kirsch
Bereiden:
- Ontpit een kilo morellen
- Kneus de pitten en doe ze in een schoon thee-ei (de gekneusde kersenpitten geven een amandelsmaak af)
- Doe de morellen met de suiker in een ruime pan
- Hang het thee-ei erin en breng langzaam aan de kook
- Kook de jam 4 minuten door
- Stamp eventueel een deel van de kersen fijn met een pureestamper
- Zet het vuur uit en voeg de kirsch toe
- Schenk de warme jam in schone weck- of jampotten
- Sluit de potten goed af en zet ze 5 minuten op de kop
- Bewaar de jam op een donkere, koele plek.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over zoet of zure kersen of andere supplementen op basis van fruit? Neem dan tijdens kantooruren contact op met onze medewerkers via tel. +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
