Om maanzaad hangt een mythische sfeer. Het lekkere zaad stamt van de slaapbol, beter bekend als de bolpapaver. De vrolijk gekleurde bloem is overal in Nederland te vinden en het zaad zien we dagelijks op heerlijke geurende verse broodjes bij de banketbakker. Uit de Papaver somniferum wordt tevens olie gewonnen. Niet zo vreemd, want maanzaadolie is zoveel meer dan een smaakmaker.
- Wat is maanzaad?
- De slaapbol stond symbool voor Morpheus
- Is maanzaad gezond?
- Hoe zit het met maanzaadolie?
- Met maanzaad kunt u alle kanten uit
- Recept Oostenrijkse Mohntorte (maanzaadtaart)
Wat is maanzaad?
Maanzaad is het zaad uit de bolpapaver. Deze vrolijke bloem is verwant aan de klaproos. In de bloei zijn de bloemen roze tot paarsblauw. Zodra de bloem is uitgebloeid, blijft de zaaddoos (de bol) bovenaan de steel over. In deze bol rijpt het zaad, dat vervolgens net als bij paardenbloemen door de wind wordt verspreid of voor consumptie wordt opgevangen. De zaadjes zijn klein en blauwig.
Het is een eenjarige plant, die in sommige landen niet in de tuin mag worden gekweekt. Dit heeft ermee te maken dat in het wild voorkomende soorten een minuscule hoeveelheid verdovende stoffen bevatten. Het verdovende effect treedt echter pas op als iemand kilo’s maanzaad verorbert. Van het kleine beetje op broodjes of in gebak voelt u niets!
“Hypnos, de god van de slaap, draagt in zijn ene hand een papaverstengel en in de andere een hoorn waar vloeistof uit druppelt”
De slaapbol stond symbool voor Morpheus
De Papaver somniferum oftewel de slaapbol is al eeuwen bekend. In het oude Griekenland was de plant het symbool van een van de goden van de dromen, Morpheus. De botanische benaming Papaver somniferum is makkelijk te verklaren. ‘Somni’ betekent ‘slaap’ en ‘fer’ is ‘brengen’. 'Somniferum' staat dus letterlijk voor ‘brengt de grote slaap’. In het Nederlands gebruiken we buiten ‘slaapbol’ ook de namen ‘klaproos’, ‘bolpapaver’, ‘blauwmaan’ en ‘maankop’. Het oudste volk waarvan bekend is dat ze maanzaad gebruikten, zijn de Soemeriërs. Dit volk leefde rond 4000 v. Chr. in het zuiden van Mesopotamië. Deze regio is tegenwoordig bekend als Irak. In die periode werd maanzaad om z’n heilzame krachten gebruikt.
De Grieken gebruikten het melksap uit de plant om opium van te maken. Morpheus´ vader Hypnos, de god van de slaap, draagt in zijn ene hand een papaverstengel en in de andere een hoorn waar vloeistof uit druppelt. Men neemt aan dat het hier om een slaapdrank van papaverextracten gaat. Uiteindelijk slaagde de Duitse scheikundige Friedrich Sertürner erin om uit het melksap een zuivere substantie te isoleren. Hij noemde de stof morfine. Het echte gebruik als genotsmiddel kwam pas veel later, rond 1700. In China wordt het nog steeds gerookt. Opvallend detail: in 2008 stond Nederland op de 14e plaats van de grootste maanzaadproducenten wereldwijd! Culinaire experts noemen het zelfs ‘het lekkerste maanzaad’ ter wereld.
“Mensen met een notenallergie kunnen vaak wel maanzaad verdragen”
Is maanzaad gezond?
Deze vraag kunnen we volmondig met ‘ja’ beantwoorden. We mogen hier vanwege Europese wetgeving niet te diep op ingaan, maar we kunnen stellen dat het zaad praktisch van de goede stoffen uit elkaar barst! Maanzaad zit namelijk vol mineralen als calcium, ijzer, magnesium, zink, mangaan en fosfor. Ook treffen we foliumzuur en de vitamines B1, B2, B3, B5 en E in de zaadjes aan. Deze voedingsstoffen komen het best vrij als de zaden worden gemalen. Hiervoor zijn speciale maanzaadmolens in de handel, omdat koffiemolens vaak moeite hebben met het malen van deze piepkleine zaadjes.
Maanzaad is tevens rijk aan vezels en eiwitten en de fytonutriënten oliezuur en linolzuur. Dit zijn onverzadigde en dus gezonde vetzuren. Het piepkleine beetje opium in de zaadjes is bij normale consumptie verwaarloosbaar. Bovendien bevatten alleen de onvolwassen zaden deze stof. Vanaf 40 mg maanzaad kan dit trouwens bij een dopingcontrole een positief resultaat geven maar u bent dan niet high. Hiervoor zou u in één keer drie broden met maanzaad moeten oppeuzelen. Als u dus gek bent op broodjes of muffins met maanzaad, hoeft u zich geen zorgen te maken! Bovendien handig om te weten: mensen met een notenallergie kunnen vaak wel maanzaad verdragen.
“Maanzaadolie heeft een delicate, nootachtige en aromatische smaak”
Hoe zit het met maanzaadolie?
Uit de Papaver somniferum wordt ook olie gewonnen. Meestal gebeurt dit door koude persing waarvoor alleen volwassen zaden worden gebruikt. Met deze methode wordt de olie zonder gebruik van warmte uit de zaden geperst. Op deze manier blijven alle goede stoffen behouden. Bovendien komt dit de smaak ten goede. Maanzaadolie heeft een delicate, nootachtige en aromatische smaak, die perfect bij koude gerechten past maar ook heerlijk is om achteraf aan pasta- en groentegerechten toe te voegen. De olie is niet geschikt om te verwarmen. Uitwendig kan de olie prima worden gebruikt bij een droge en/of een rode en gevoelige huid. Ook werkt de olie prima als haar- of massageolie. U kunt bij ons terecht voor plantaardige oliën zoals bijvoorbeeld lijnzaadolie, saffloerolie, zwarte komijnzaadolie, oregano-olie en hennepzaadolie.
“Oud maanzaad ziet er muf uit en heeft een lichtere kleur”
Met maanzaad kunt u alle kanten uit
Het is lastig om maanzaad los in winkels te kopen. Meestal kunt u wel bij Marokkaanse en Turkse toko’s terecht omdat maanzaad in deze keukens bijzonder geliefd is. Om te checken of het vers is, kunt u de kleur bestuderen. Oud maanzaad ziet er muf uit en heeft een lichtere kleur. Ook in biowinkels wordt het zaad vaak los verkocht. Het is gelukkig niet schreeuwend duur. Een kilo kost ongeveer zes euro. Met het zaad kunt u vervolgens alle kanten uit. Voeg het toe aan uw muesli of smoothie, sprenkel het over salades, gebruik het in baksels of door warme rijst/pastagerechten en probeer eens wat maanzaad in uw kaasfondue! Of probeer onderstaande maanzaadtaart.
Oostenrijkse Mohntorte (maanzaadtaart)
(Bron: deliciousmagazine.nl)
In Oostenrijk en Duitsland zijn ze gek op maanzaad. Favoriet is de beroemde Oostenrijkse Mohntorte oftewel maanzaadtaart.
Ingrediënten cake:
- 140 g bloem
- 1 tl bakpoeder
- 250 g maanzaad
- 2 el amandelmeel
- 6 eieren, gesplitst
- 150 g gezeefde poedersuiker
Ingrediënten vulling:
- 4 el amandellikeur (bijv. Amaretto)
- 100 g abrikozenjam
- 500 ml slagroom
- 100 g mascarpone
- 1 zakje vanillesuiker
- 50 g kristalsuiker
Ook nodig: 2 springvormen van 23 cm doorsnee, bodems met bakpapier bedekt.
Bereiden:
- Verwarm de oven voor op 180° C
- Zeef de bloem en het bakpoeder
- Roer het maanzaad, amandelmeel en een snuf zout door de bloem en bakpoeder
- Klop in een brandschone kom de eiwitten tot zachte pieken
- Voeg al kloppend lepel voor lepel de poedersuiker toe
- Spatel voorzichtig de eierdooiers erdoor
- Voeg voorzichtig omscheppend in delen het maanzaadmengsel toe
- Zorg dat het goed wordt verdeeld maar roer niet te lang
- Verdeel het beslag over de springvormen en strijk de bovenkanten glad
- Bak de taarten in het midden van de oven in 30-35 min. gaar
- Controleer met een houten prikker, deze moet er droog uitkomen
- Zet de oven uit en laat de taartbodems met de deur op een kier langzaam afkoelen
- Snijd de afgekoelde taarten horizontaal doormidden
- Besprenkel ze met de amandellikeur en bestrijk met de abrikozenjam
- Klop de slagroom met de mascarpone half stijf
- Klop verder stijf met de vanille- en kristalsuiker
- Verdeel telkens een kwart van het slagroommengsel over een laag cake en stapel op elkaar
- Garneer met wat maanzaad
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over maanzaadolie of andere koudgeperste oliën uit ons assortiment? Neem dan tijdens kantooruren contact op met onze medewerkers via tel. +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
