Begint u al te gruwelen bij het horen van het woord levertraan? Veel 65-plussers hebben vervelende herinneringen aan dit drankje waar ze als kind verplicht elke dag een lepeltje van moesten slikken. Daarna was levertraan een poosje ‘uit’, maar tegenwoordig maakt het als voedingssupplement een comeback. Waarom is levertraan weer populair? En wat is het verschil tussen levertraan en visolie?
- Wat is levertraan?
- Levertraan bevat vitamine D
- Waarom hebben we vitamine D nodig?
- Levertraan is een visolie maar niet elke visolie is levertraan
- Wat zijn de voordelen van levertraan?
- Levertraan of vitamine D?
Wat is levertraan?
Levertraan is een dierlijke olie. Hij wordt gewonnen uit de lever van kabeljauw en andere vissen uit de kabeljauwfamilie (Gadidae), zoals schelvis en heilbot. Meestal stammen de vissen uit de Atlantische Oceaan. Het is een hardnekkig misverstand dat levertraan uit walvissen werd gewonnen. In de jaren vijftig stond in vrijwel elk huishouden een flesje in de keukenkast. Een lepeltje per dag is goed voor de weerstand, was het devies. Deze populariteit begon aan het einde van negentiende eeuw.
Veel kinderen in Engeland en Europa kregen in die tijd opmerkelijke verkrommingen van de rug en de zogenoemde 'O'-benen, evenals dikke polsen en enkels. Sommige kinderen kregen zelfs een bochel. De oorzaak hiervan lag in een tekort aan licht en daarmee vitamine D. Immers: met de opkomst van de industrialisatie gingen vrouwen, mannen én kinderen in fabrieken werken en kwamen nauwelijks meer buiten in de zon. Op een gegeven moment werd ontdekt dat een lepeltje levertraan per dag deze verkrommingen kon voorkomen. Men had op dat moment echter nog geen idee waarom dat zo was. Later ontdekte men ook dat Engelse bakkers goedkoop meel produceerden met veel aluin. Dit zijn aluminiumfosfaten die de botten aanvallen en dus allesbehalve bijdragen aan een sterk skelet. Inmiddels worden deze fosfaten niet meer gebruikt.
"Rond 1850 ontdekten wetenschappers dat levertraan rijk is aan vitamine D"
Levertraan bevat vitamine D
Tegenwoordig weten we waarom levertraan destijds een goede remedie bleek. Rond 1850 ontdekten wetenschappers namelijk dat levertraan rijk is aan vitamine D. Tot 1961 adviseerde het toenmalige Voorlichtingsbureau voor de Voeding ouders om hun kind dagelijks een lepeltje levertraan te geven. Op een gegeven moment slaagden wetenschappers erin om vitamine A en D chemisch te isoleren, waardoor vitamines aan voedingsmiddelen konden worden toegevoegd. Vanaf 1961 wordt in Nederland aan alle halvarine en margarine vitamine D toegevoegd. Uiteraard verruilde vrijwel iedereen de dagelijkse, verafschuwde lepel levertraan maar al te graag voor een boterham met halvarine.
"Vitamine D is van belang voor de botaanmaak en het behoud van sterke botten en tanden"
Waarom hebben we vitamine D nodig?
Zoals we boven al beschreven, hebben mensen (zon)licht nodig om vitamine D aan te maken. We kennen twee soorten vitamine D: D2 oftewel ergocalciferol en D3 oftewel cholecalciferol. D2 is de plantaardige vorm en D3 de dierlijke. D3 wordt het best door het lichaam opgenomen. Deze vorm is de meest natuurlijke vorm van vitamine D en identiek aan de vitamine D die we zelf onder de invloed van zonlicht aanmaken.
Vitamine D werkt samen met onze witte bloedcellen. Deze zijn actief bij het onschadelijk maken van ongewenste indringers en ruimen ze vervolgens op. Op de witte bloedcellen bevinden zich vitamine D-receptoren. Receptoren zijn een ‘aanhaaksysteem’ voor een molecuul. De rol die vitamine D specifiek speelt bij het gezond houden van ons immuunsysteem is complex. Onze afweer moet immers perfect in balans zijn. Het lijkt erop dat vitamine D hierbij helpt. Vitamine D is tevens van belang voor de botaanmaak en het behoud van sterke botten en tanden. Ook draagt deze vitamine bij aan de aanmaak van cellen en weefsels en speelt het een rol bij het behoud van soepele spieren. Bovendien helpt vitamine D bij de opname van calcium en fosfor uit onze voeding. Vooral in de winter, als de dagen kort zijn en de nachten lang, kunnen mensen in het noordelijk halfrond, mensen met een getinte huid of gesluierde vrouwen vaak vitamine D-suppletie gebruiken.
“Visolie wordt niet van kabeljauwachtigen gemaakt maar van vette vissoorten als sardines, haring en ansjovis”
Levertraan is een visolie maar niet elke visolie is levertraan
Levertraan is niet hetzelfde als visolie. De Romeinen gebruikten al visolie. Ze maakten deze 'garum’ oftewel vissaus door kleine visjes, of de organen van vissoorten als tonijn, in vaten op te stapelen. Tussen elke laag vis of organen werd een zout- of kruidenlaag aangebracht. Vervolgens liet men het vat, liefst in de zon, tot zes maanden fermenteren. Daarna werd de ontstane vloeistof gefilterd en de vissaus door het keizerrijk verdeeld als smaakmaker of als medicijn. Ze hadden geen idee waarom garum gezond was maar wel dat het goed voor hen was.
Hippocrates zette visolie uit de lever van dolfijnen in voor de behandeling van huidaandoeningen. Visolie wordt niet van kabeljauwachtigen gemaakt maar van vette vissoorten als sardines, haring en ansjovis. Het verschil tussen visolie en levertraan zit ’m onder meer in de inhoudsstoffen. Buiten de visvetzuren DHA en EPA, die we in visolie aantreffen, bevat levertraan onder meer ook de vitamines A, D en E. Bovendien bevat levertraan uitsluitend olie uit vissenlevers, in tegenstelling tot visolie die uit de hele vis wordt geperst.
"De Gezondheidsraad adviseert volwassenen om dagelijks 200 mg omega 3-vetzuren uit vis binnen te krijgen"
Wat zijn de voordelen van levertraan?
Gelukkig hoeven we niet langer dagelijks met opgetrokken neus een ranzig lepeltje levertraan te nemen en kunnen we deze tegenwoordig als voedingssupplement in handige softgels kopen. De voordelen van een dergelijk supplement zijn groot. Levertraan wordt immers alleen uit de vissenlevers gewonnen en bevat namelijk niet alleen vitamines A, D en E maar ook de mineralen fosfor en jodium en de gezonde omega 3-vetzuren DHA en EPA. Deze vetzuren zijn goed voor de bloeddruk¹ en dragen bij aan het instandhouden van normale triglyceridegehaltes in het bloed². Tryglyceriden zijn een soort vetmolecules die door het lichaam worden gebruikt als bron en opslagplaats van energie. De Gezondheidsraad adviseert volwassenen om dagelijks 200 mg omega 3-vetzuren uit vis binnen te krijgen.
¹Dit gunstige effect wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 3 gram EPA/DHA en mag niet meer bedragen dan 5 gram per dag.
²Dit gunstige effect wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 2 gram EPA/DHA en mag niet meer bedragen dan 5 gram per dag.
"Elk mens is anders"
Levertraan of vitamine D?
De vraag dringt zich op wat nu beter is om te gebruiken: vitamine D of levertraan? Dit is een persoonlijke keuze en hangt samen met de behoefte van uw lichaam. Elk mens is immers anders. Heeft u alleen vitamine D nodig? Dan ligt het voor de hand dat u een vitamine D-supplement neemt. Wil u liever een combinatie van vitamine D met omega 3-vetzuren, mineralen en de vitamines A en E? Kies dan voor levertraan. Let wel op uw inname van vitamine A. Met name zwangere vrouwen dienen niet te veel vitamine A binnen te krijgen. Dit is namelijk niet goed voor de vrucht.
Het is dus zeker geen verkeerd idee om levertraan te nemen, zeker als de ‘r’ binnenkort weer in de maand zit en het aantal zonuren per dag afneemt. Uiteraard kunt u buiten levertraan bij ons terecht voor een ruim assortiment aan omega-vetzuren zoals krillolie en diverse varianten vitamine D, evenals uiteenlopende andere vitamines en mineralen.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over levertraan of visolie in ons assortiment? Neem dan tijdens kantooruren contact op met onze medewerkers via tel. +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
