Mijn oma dronk vroeger elke avond een kopje warme melk met een anijsklontje. En sinds jaar en dag eten we bij de geboorte van een kind beschuit met muisjes gebaseerd op anijszaad. Anijs is echter zoveel meer dan een traditie. Zo heeft het een verzachtende invloed op de luchtwegen. Bovendien is het een multifunctionele smaakmaker in vele gerechten.
- Wat is anijs?
- Anijs: zowel de zaden als de bladeren zijn eetbaar
- Hoe komt anijs aan zijn botanische naam?
- Anijs staat al eeuwen als heilkruid bekend
- Wat is het verschil tussen anijs en steranijs?
- Waar komt de traditie van beschuit met muisjes vandaan?
- Wat is het verschil tussen de anijsdranken ouzo en raki?
- Waarom is anijszaad(olie) zo gezond?
- Waarvoor wordt anijs(olie) gebruikt?
- Zelf anijslikeur maken?
Wat is anijs?
Anijs (Pimpinella anisum) is een eenjarige plant uit de familie van de schermbloemigen (Apiaceae) die vooral in Zuid-Frankrijk en Spanje wordt gekweekt. Men zegt zelfs dat de beste anijs uit Spanje komt. Deze staat bekend als ‘Alicante anijs’. Omdat de plant niet winterhard is, is-ie lastig om hier te kweken. De plant stelt sowieso nogal wat eisen aan haar standplaats. Anijs wil graag een zonnige, luchtige en humusrijke plek om te groeien en kan slecht tegen droogte. Het plantje kan echter ook niet tegen koude, natte grond.
Wat de beste plek in uw tuin is, vergt dus wat puzzelwerk. Anijs kan pas in het late najaar worden gezaaid omdat het kruid vanwege de lange penwortel niet verspeend of verplant kan worden. Kortom: een plantje met een gebruiksaanwijzing.
“De spierwitte bloemen doen aan kleine parapluutjes denken”
Meestal wordt anijs voor de aromatische zaden geteeld. De blaadjes zijn echter ook eetbaar. Ze hebben een milde smaak en zijn geschikt om in salades te gebruiken. De bladeren kunnen diverse vormen hebben. Onderaan de plant zijn ze langgesteeld, diep ingesneden en hartvormig. Daarboven zijn ze meervoudig geveerd en bovenaan hebben ze lancetvormige slippen. De vruchten zijn dichtbehaard. De spierwitte bloemen doen aan kleine parapluutjes denken. Of de zaden al dan niet rijpen, is afhankelijk van het weer.
Of de zaden al dan niet rijpen, is afhankelijk van het weer. Uit de zaden, die Anis fructi heten, wordt vaak olie gewonnen. Een andere naam voor het zaad is windkruid.
“Bijzonder is dat ‘anisum’ eigenlijk ‘dille’ betekent en geen ‘anijs’”
Hoe komt anijs aan zijn botanische naam?
De botanische naam Pimpinella anisum betekent letterlijk ‘bevernel’, maar ook ‘twicepinnate’. De laatste benaming verwijst naar de vorm van de bladeren. De soortnaam ‘Anisum’ stamt uit het Grieks. Bijzonder is dat ‘anisum’ eigenlijk ‘dille’ betekent en geen ‘anijs’. Men vermoedt dat er in vroegere tijden dus nog verwarring over de verschillende schermbloemigen bestond.
“Anijszaad is nog steeds een gewild ingrediënt voor natuurlijke mondwaters”
Die verwarring bestond overigens niet over de toepassingen van anijs. Zo werd de plant al in de antieke Romeinse tijd beschreven door Plinius de Oudere. Hij beschreef het als kruid voor een frisse adem en gebruikte het uitwendig om beten van adders te behandelen. Anijszaad is nog steeds een gewild ingrediënt in natuurlijke mondwaters. Ook werd anijs gebruikt in parfums. De bekendheid met de plant gaat overigens nog verder terug dan de Romeinen. De antieke Egyptenaren cultiveerden het zaad 4000 jaar geleden al. Anijs is derhalve in Egypte een wilde plant. De Egyptenaren zagen in anijs een middel om de spijsvertering te ondersteunen. In de vroege middeleeuwen voerde Karel de Grote zelfs een edict in dat beval dat anijszaad gereguleerd in Europese kloostertuinen werd geplant.
De baanbrekende kruidenwetenschapper Rembert Dodoens verwees al naar de zoete kwaliteiten van anijs. Hierdoor is minder geraffineerde suiker nodig als anijs bijvoorbeeld in baksels wordt verwerkt. Kinderen werden vroeger bovendien met verse anijs ingesmeerd om epilepsie te voorkomen. Ook werd de plant ingezet om geesten mee op te roepen. Een oud gezegde stelt dat wie een takje anijs boven het bed hangt of op het nachtkastje legt, zijn of haar jeugd kan herstellen.
“Steranijs smaakt voller en steviger dan anijs”
Anijs is natuurlijk een smaakmaker voor tal van gerechten. We kennen echter ook steranijs. Dat zijn de bekende sterretjes die vaak in hun geheel worden gebruikt of tot anijspoeder worden vermalen. De kruidige smaak van steranijs stamt van de schil van de vrucht. Het bevat etherische olie die anethol bevat. Dat is een sterk geurend stofje. Steranijs smaakt dan ook voller en steviger dan anijs. Bovendien komt steranijs van een boom die in Azië groeit. Overigens bestaat er ook nog Japanse steranijs (Illicium anisatum).
Deze is niet eetbaar en wordt vaak in producten als luchtverfrissers of potpourri gebruikt. Als in Aziatische gerechten naar anijs wordt verwezen, gaat het vrijwel altijd om steranijs. ‘Gewoon’ anijszaad is in gemalen vorm onderdeel van het Chinese vijfkruidenpoeder. In het Midden-Oosten wordt het aroma van vijgen met anijs versterkt.
“Deze benaming zou verwijzen naar de kleine ‘staartjes’ van de muisjes”
In de zestiende eeuw werd anijs ook wel gebruikt om muizen in de val te lokken. Komt hier onze traditie vandaan van beschuit met muisjes na de geboorte van een kind? In het Bakkerijmuseum in Hattem dook men in de geschiedenis van deze traditie. Volgens het museum ontstond deze halverwege de negentiende eeuw. In eerste instantie aten de mensen beschuit met een dikke laag suiker. Later bestrooide ze in delen van Noord-Brabant, Gelderland en Zuid-Holland de beschuiten met gesuikerde en geglazuurde anijszaadjes.
Deze werden volgens het museum ‘muisjes’ genoemd. Deze benaming zou verwijzen naar de kleine ‘staartjes’ van de muisjes. Het museum legt verder uit dat de muis volgens een oud bijgeloof het zinnebeeld van vruchtbaarheid is. De traditie verwierf pas echte faam toen muisjesfabrikant De Ruijter bij de geboorte van prinses Beatrix in 1938 een slimme marketingstunt bedacht. De producent liet een groot blik met oranje muisjes op Paleis Soestdijk afleveren. Dit zwengelde het gebruik nationaal aan.
“Raki is al sinds de negentiende eeuw bekend in het Ottomaanse rijk”
Wat is het verschil tussen de anijsdranken ouzo en raki?
Van anijs wordt ook een populaire alcoholische versnapering gemaakt. In Griekenland heet deze anijsdrank ‘ouzo’ en in Turkije ‘raki’. Is er een verschil? Ze lijken qua smaak immers enorm op elkaar. Raki bestond echter al een eeuw voor ouzo. Raki is namelijk al sinds de negentiende eeuw bekend in het Ottomaanse rijk. Het is een niet-gezoete Turkse drank met circa 90% alcohol die meestal een anijssmaak heeft. Het wordt traditioneel met druivenmost gemaakt en met anijszaad gearomatiseerd.
Traditionele ouzo wordt altijd gemaakt van 96% gezuiverde alcohol die van verschillende landbouwproducten wordt gestookt. Ouzo mag alleen die naam voeren als-ie uit Griekenland komt. Raki is niet uitsluitend Turks. Raki wordt vaak gedronken met een glaasje water on the side. Daarnaast is anijs een belangrijk ingrediënt voor de Franse pastis en het lange tijd verboden absint.
“Anijszaad en de olie die eruit wordt gewonnen, heeft diverse voordelen voor de gezondheid”
Mijn oma wist het met haar anijsblokjes ook al: anijszaad is gezond. Anijszaad en de olie die eruit wordt gewonnen, heeft diverse voordelen voor de gezondheid. Zo bevat anijszaad veel vitamine B6. Deze vitamine is belangrijk voor de stofwisseling en dan met name voor de afbraak en opbouw van aminozuren. Bovendien reguleert vitamine B6 de werking van bepaalde hormonen en is nodig voor de groei, de bloedaanmaak en een goede werking van het immuunsysteem en het zenuwstelsel. (Bron: Voedingscentrum).
Ook bevat anijszaad en de daaruit geperste olie de vitamines B1, B2, B3, B5 en B11en de weerstandsvitamine C. Daarnaast is anijszaad een flinke bron van de mineralen kalium, ijzer, selenium, koper, magnesium, mangaan, borium, zink, fosfor en calcium. Bovendien bevat anijsolie verbindingen zoals linalool, shikiminezuur, anethol en antioxidanten, alsmede vetzuren, polysachariden, eiwitten (aleuron) en flavonoïden. De stof anethol is verantwoordelijk voor de zoete smaak en specifieke geur van anijszaadolie. Deze stof zorgt er tevens voor dat moedermelk zoeter wordt, iets waar baby’s natuurlijk blij van worden.
“Traditioneel wordt anijsolie gebruikt vanwege zijn verzachtende invloed op de luchtwegen”
Waarvoor wordt anijs(olie) gebruikt?
Met al deze inhoudsstoffen in gedachten is het niet zo vreemd dat anijsolie diverse gezondheidsbevorderende kenmerken heeft. Traditioneel wordt anijsolie gebruikt vanwege zijn verzachtende invloed op de luchtwegen*. Ook ondersteunt het kruid en de olie het behoud van een gezonde spijsvertering*.
*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.
Zelf anijslikeur maken?
Anijszaad en de olie hebben een uitgesproken warme en zoete smaak. De toepassingen zijn eindeloos. U kunt anijs gebruiken in wortelsoep, appeltaart, gestoofde appels met kaneel, in warme melk of thee, in groentecurries en ga zo maar door. Het fijngemalen zaad is ook lekker met havermout of muesli. Of u maakt er zelf anijslikeur van. Bijgaand een recept.
(Bron: bolster.nl)
Ingrediënten:
- 600 ml witte rum
- 200 g kandij of suiker
- 1 tl anijszaad
- 1 tl korianderzaad
- 1 tl venkelzaad
Bereiden:
1. Doe de kruidenzaden en suiker samen in een fles
2. Giet de rum erover en sluit de fles goed af
3. Laat de fles 4 weken op kamertemperatuur staan
4. Schud de fles geregeld zodat de suiker goed oplost
5. Zeef de zaden met een neteldoek of koffiefilter uit de likeur
6. Giet de likeur in een mooie fles
Let op: sommige mensen zijn allergisch voor anijs(olie). Op onze site vindt u meer informatie over kruidenallergie.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over anijszaad of anijsolie? Neem dan tijdens kantooruren contact op met onze medewerkers via tel. +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
