‘Laat voeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding’, is volgens de overlevering een gevleugelde uitspraak van de grondlegger van de westerse heilkunde, Hippocrates. Of hij letterlijk dít heeft gezegd, is onduidelijk. Wel is zeker dat Hippocrates voeding als instrument van een geneesheer zag. Wellicht gold dit toen ook al voor Salix alba oftewel schietwilg. De bast van deze opvallende boom bevat namelijk gezondheidsbevorderende eigenschappen die al eeuwen worden toegepast.
- Wat is Salix alba of schietwilg?
- De schietwilg is multifunctioneel
- Salix alba als bodemverbeteraar
- Salix alba al eeuwen bekend als heilmiddel
- Salix alba bevat salicine
- Wat zit er nog meer in Salix alba?
- Salix alba voor de gewrichten
- Wat kunt u met de schillen van de bast doen?
- Salix alba als voedingssupplement
Wat is Salix alba of schietwilg?
De wilg is een snelgroeiende boom die wel 28 meter hoog kan worden. Hij is inheems in ons landschap, maar komt ook in andere Europese landen voor. In Noord-Amerika staan soorten die verwantschap met de hier bekende wilgen vertonen. Velen waarderen de karakteristieke verschijning van deze boom, die van natte voeten houdt. Hij staat vaak aan een waterkant en verdraagt het zelfs om enige tijd in het water te staan. De Salix alba is de bekende knotwilg die in het voorjaar katjes krijgt.
De botanische naam is als volgt te verklaren. ‘Salix’ is afgeleid van de Keltische woorden ‘Sal’ en ‘lis’, wat ‘bij water’ betekent. Niet zo vreemd voor een boom die van een waterrijke omgeving houdt. ‘Alba’ staat voor ‘wit’ en verwijst naar de witte haartjes op het blad. In het Nederlands staat de boom ook bekend onder de gangbare volksnamen schietwilg, zilverwilg, knotwilg, wilde wilg en gewone wilg maar kent ook benamingen als hoogstoven, kopboom of tronkboom. Knotwilgen zijn meestal schietwilgen. Deze worden van oudsher geknot, opdat de boom een beperkte hoogte bereikt.
“Wilgenhout is vaak de grondstof voor klompen”
Het uitbottende hout dat van de schietwilg wordt verwijderd, is jarenlang voor diverse doeleinden gebruikt. Men gebruikte ze als bindtwijgen, voor manden, touwen en visfuiken, er werden stoelen en vlechtwerkmatten van gemaakt, zinkstukken voor waterkering en de oevers werden ermee beschermd. En dit is nog maar een kleine greep uit het multifunctionele gebruik van de wilgentakken. Van de dikkere takken worden nog steeds wiggen gemaakt om zware fruitboomtakken mee te ondersteunen. De wilg kan bovendien worden gebruikt om brandhout van de maken.
Daarnaast is wilgenhout vaak de grondstof voor klompen. Hoewel de knotwilgen hun economische waarde voor een groot deel hebben verloren, geldt dit niet voor hun ecologische functie en zijn ze nog steeds belangrijk in het landschap.
“De knotwilg kan zware metalen opnemen”
De Salix alba heeft overigens nog niet z’n totale economische waarde verloren. Tegenwoordig wordt hij namelijk steeds vaker als bodemverbeteraar ingezet op bedrijventerreinen die moeten worden gesaneerd. De knotwilg heeft de eigenschap om zware metalen op te kunnen nemen, deze af te breken en langs de sapstroom naar de bladeren te sturen. Als deze wilgen geregeld worden geknot en het afval in een afgesloten over wordt verbrand, kunnen hier behoorlijke saneringskosten mee worden bespaard.
“In het Oude Egypte maakte men een zalf op basis van wilgenzaad”
Salix alba al eeuwen bekend als heilmiddel
Naast praktische toepassingen zijn ook de gezondheidsbevorderende eigenschappen van de Salix alba al lang bekend. Ruim 4500 jaar geleden leefde het volk van de Soemeriërs in het gebied tussen de Eufraat en de Tigris. Zij gebruikten veelal de bladeren van de schietwilg als heilmiddel. De Assyriërs en Babyloniërs namen dit gebruik over en in het Oude Egypte maakte men een zalf op basis van wilgenzaad. Ook gebruikten de Egyptenaren bij een onrustige huid kompressen van wilgenbladeren in combinatie met rozenolie. Een aftreksel van de bladeren werd gebruikt om roos te verminderen.
In de Griekse mythologie wordt de wilg met de doodsgodin Persephone verbonden, alsmede met de afschrikwekkende tovenares Hekate en met die najaden die als dochters van de onderwereld de poort naar Hades (de onderwereld) bewaakten. Ook in de optiek van de Kelten was de wilg een heksenboom. In het Keltische bomenalfabet vertegenwoordigt de wilg (saille) de vijfde letter, dus de S. Vijf was het getal van de heksengodin die over haar rijk regeerde met de scepter van een wilgentak.
Een Duitse gezegde is dat iemand die wilgenbladeren draagt, aangeeft dat jij of zij zich eenzaam en verlaten voelt. In Engeland staat een in een hoed gestoken wilgenblad voor versmade liefde. In 1653 schreef de Engelse botanist Nicholas Culpeper over de plant: ‘De bladeren houden de hitte van de lust in man en vrouw tegen en doven deze als ze te lang gebruikt worden. De zaden hebben dezelfde uitwerking’.
“Salicine is verwant aan acetylsalicylzuur, de grondstof voor aspirine”
Salix alba is een van de eerste heilplanten waar wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. In de negentiende eeuw identificeerde de Franse chemicus Leroux als eerste het actieve ingrediënt in de schietwilg. Hij noemde deze bioactieve stof ‘salicine’. Salicine is verwant aan acetylsalicylzuur, de grondstof voor aspirine. De aspirine zelf werd in de negentiende eeuw door de Duitse chemicus Felix Hoffmann ontdekt. Saillant detail: voor men meer over salicine wist, werd wilgenbast ook wel eens overgedoseerd.
Zo zou salicine medeverantwoordelijk zijn voor de dood van componist Ludwig van Beethoven, die grote hoeveelheden salicine consumeerde voordat hij stierf. Dit bleek niet bevorderlijk voor zijn nieren. Later wist men meer inhoudsstoffen te identificeren en inmiddels is de consensus dat juist de combinatie van diverse stoffen mét salicine in Salix alba bevorderlijk kan zijn voor de gezondheid .
“De bast van de Salix alba bevat wel honderd verschillende inhoudsstoffen”
De bast van de Salix alba bevat wel honderd verschillende inhoudsstoffen, waaronder de vitamines B1, B2, B3 en C, de mineralen calcium, magnesium, zink, chroom, selenium, kalium, mangaan, fosfor, kobalt, natrium en silicium. Daarnaast bevat de bast fenolglycosiden zoals het eerdergenoemde salicine, gentisinezuur en fragiline. Ook treffen we diverse flavonoïden in de bast aan, zoals apigenine, quercetine, isoquercetine, rutine, naringine en isosalipurposide.
Bovendien bevat de bast looistoffen, coumarinen, aromatische zuren, vezels en bètacaroteen. En wat te denken van de polyfenolen en antioxidanten? Hoewel tegenwoordig doorgaans alleen de bast om z’n gezondheidsbevorderende eigenschappen wordt gebruikt, is het misschien nog leuk om te weten dat de katjes onder meer fyto-oestrogenen bevatten. Dit zijn bio-identieke hormonen.
“Wilgen staan vaak met hun voeten in het water”
Salix alba voor de gewrichten
Het gegeven dat de schors van de Salix alba aan soepele gewrichten* kan bijdragen, wordt in de volksgeneeskunde verklaard door het feit dat wilgen vaak met hun voeten in het water staan en desondanks soepele takken hebben. Mensen hebben immers vaak stijve gewrichten als ze zich in een vochtige omgeving bevinden.
“Van de schillen kan thee worden gemaakt”
Van oudsher weet men dus dat de schillen van de bast gunstig voor de gezondheid kunnen zijn. U kunt zelf schillen van de Salix alba-bast halen en hierop kauwen. Het sap dat vrijkomt, kunt u doorslikken en het restant kunt u daarna uitspugen. Ook kan er thee van de schillen worden gemaakt. Hiervoor doet u een handjevol schillen in een pan met een laag koud water en brengt dit langzaam aan de kook. Laat vijftien minuten trekken en zeef het mengsel dan voordat u het drinkt.
U kunt de schillen ook in een zakdoek stoppen. Knoop dit pakketje dicht en leg het even op een warme pan als u aan het koken bent. Zo komen de werkzame stoffen vrij. Als het zakdoek warm is, kunt u deze op een pijnlijke plek leggen en vastzetten met een verband. Wilt u weten hoe het schillen van een schietwilg gebeurt? Bekijk dan bijgaand filmpje.
“Salix alba is goed voor de spieren”
We kunnen ons voorstellen dat u zelf geen zin of tijd heeft om de Salix alba te gaan schillen. Gelukkig kunt u voor een veilig voedingssupplement kiezen dat alle goede stoffen uit de schietwilg in precies de juiste hoeveelheden bevat. Ons Salix alba-extract is op 15% sallicine gestandaardiseerd. Het bevat minimaal 60 mg salicine per vegan capsule. Salix alba kan worden ingezet voor het behoud van een gezonde gewrichtsfunctie* en is goed voor de spieren*.
Overigens wordt afgeraden om Salix alba in combinatie met bloedverdunners of aspirine te gebruiken of het langer dan twaalf opeenvolgende weken te nemen.
*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over Salix alba of andere heilzame bomen? Neem dan tijdens kantooruren contact op met onze medewerkers via tel. +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief).
