In steeds meer trendy tentjes kun je tegenwoordig exotisch klinkende theesoorten bestellen zoals chai latte met havermelk of yerba mate. Yerba mate wordt geserveerd in een apart kopje gemaakt van kalebas of klei en wordt gedronken met een speciaal rietje met aan het uiteinde een soort theezeefje: een zogenoemde 'bombilla'. Yerba mate is een verkwikkende thee die bovendien ook andere gezondheidsvoordelen biedt. De thee heeft bovendien een intrigerende geschiedenis.
- Wat is yerba mate?
- De geschiedenis van yerba mate
- Yerbaboom: boom van de goden
- Kostbaarder dan goud
- Het geheim van een goede gezondheid
- De jezuïeten zagen in yerba mate een ‘demonische drank’
- De Spanjaarden waren uitzonderlijk hardvochtig tegen de inheemse Indianen
- Yerba mate: internationaal geliefd
Wat is yerba mate?
Yerba mate (Ilex paraguariensis) is een subtropisch boomgewas. De plant is gerelateerd aan onze hulst, de plant met rode besjes die we met kerst associëren. Oorspronkelijk werden de blaadjes in het wild geoogst door inheemse, Indiaanse volkeren in de subtropische bossen van Zuid-Amerika. Tegenwoordig is de teelt commercieel op 326.000 ha in Argentinië, Brazilië en Paraguay, met een totale opbrengst van meer dan 1.000.000 ton. Argentinië is de belangrijkste producent van yerba mate en levert 85% van de wereldwijde productie. Naast het agrarische en economische belang van yerba mate, moet de sociaal-culturele invloed van deze drank worden genoemd. Het drinken van yerba mate heeft traditioneel een rituele, mystieke oorsprong.
De blaadjes van de Ilex paraguariensis zijn niet alleen lekker om als thee te drinken, ze bieden ook diverse gezondheidsvoordelen. Hieronder de voordelen op een rijtje:
- Ondersteunt de vetstofwisseling*
- Helpt op gewicht te blijven*
- Wordt opnieuw fit*
- Goed voor de concentratie*
- Helpt bij vermoeidheid*
- Goed voor de nierfunctie en urinewegen*
*Evaluatie gezondheidsclaims is lopende.
De veelzijdigheid van dit kruid met betrekking tot de gezondheid bracht vitaminesperpost.nl ertoe yerba mate-capsules op te nemen in het assortiment. De capsules bevatten 500 mg yerba mate-extract met een minimum van 10% cafeïne.
Yerba mate bevat 3 stimulerende stoffen uit de xanthinegroep. De belangrijkste is cafeïne. Het cafeïnegehalte van het droge gewicht van de bladeren ligt in de natuur tussen de 0,7 en 1,7%. Ter vergelijking: theebladeren bevatten 0,4 tot 0,9% cafeïne, 6% guarana en maximaal 3,2% gemalen koffie. De theobromine-inhoud van de yerba mate ligt tussen de 0,3 en 0,9%. De cafeïne in yerba mate wordt ook wel 'mateïne' genoemd.
Zo zijn de gezondheidsvoordelen toch beschikbaar voor mensen die het teveel gedoe vinden om rond te lopen met een kalebasje en een bombilla. De geschiedenis van dit kruid is echter zo spannend, dat we het hieronder voor u uit de doeken doen.
De geschiedenis van yerba mate
Tijdens de Europese, koloniale expansiedrift in Amerika, Afrika en Azië zijn er wereldwijd verschillende cafeïnehoudende dranken ontdekt. Slechts een paar daarvan zijn populair geworden in Europa: koffie, thee, chocolade en (nog niet zo lang en in groeiende mate) yerba mate. In 1819 gaf de Franse natuuronderzoeker Augustin Saint-Hilaire yerba mate zijn wetenschappelijke naam: Ilex paraguariensis.
"Yerba mate thee wordt traditioneel gedronken bij Zuid-Amerikaanse, inheemse rituelen en altijd onderling gedeeld"
Yerbaboom: boom van de goden
Yerba mate is een thee die van de bladeren van de Ilex paraguariensis wordt gemaakt. De thee wordt traditioneel door het Guarani-volk gedronken. Dit is een groep mensen, verbonden door een gezamenlijke taal, die in Paraguay, Argentinië, Brazilië, Uruguay en Bolivia leeft. In de 16e eeuw maakten kolonisten kennis met deze mensen en hun vitaliserende thee. Vooral de Spanjaarden waren er meteen door geïntrigeerd. Oorspronkelijk dronken de Tupi in Zuid-Brazilië en de Guarani in Noord-Argentinië yerba mate als een sociaal-culturele drank. De thee wordt traditioneel bij inheemse rituelen gedronken en altijd onderling gedeeld. De Guaranis beschouwden de yerba theeboom als de kostbaarste boom in hun bossen: een echte godenboom.
In het begin van de 16e eeuw gebruikten de Tupi en de Guarani-stammen yerba mate als stimulerend middel en vanwege andere gezondheidsvoordelen. De twee stammen gebruikten kleipotten voor de drank en speciale holle twijgen of rietbollen bij wijze van de eerste bombilla's. Af en toe kauwden ze tijdens lange wandelingen op de verse, groene bladeren. Dit gaf hen kracht, energie en een goed humeur. In deze periode kregen andere inheemse Zuid-Amerikaanse stammen lucht van deze kostbare thee. Zo werden de Guaranistammen in de gelegenheid gesteld om yerba mata theebladeren in de ruilhandel te gebruiken. Op deze manier werd yerba mate een valuta in het ruilhandelssysteem. Aan het begin van de 17e eeuw was yerba mate geëvolueerd tot het belangrijkste exportproduct van de Indiaanse Guarani. En yerba mate bezat destijds meer waarde dan cacao, suiker, tabak en wijn.
"Toen de kolonisten deze 'magische' yerba mate thee gingen drinken, verbeterde hun lichaamsbouw, algehele gezondheid en voelden ze zich alerter"
Kostbaarder dan goud
In 1526 voer de Venetiaans-Italiaanse ontdekkingsreiziger Sebastiano Caboto met zijn zeilboot op de Rio de la Plata in Zuid-Amerika. Hij was van mening dat zich aan de bron van de Paran-rivier een gebied bevond, dat bomvol zat met zilver en goud. Caboto had het mis, maar het betekende niet dat er geen schat was in het land langs de rivieren. Deze was echter groen en glom niet. Moeder Natuur schonk dit land een groenblijvende plant die die bij de inheemse bevolking bekend staat als ‘Caa’. Een kostbare plant met dezelfde handelswaarde als goud.
In de 16e eeuw reisden Spaanse zendelingen en koloniale vertegenwoordigers naar Zuid-Amerika, onder meer naar het gebied tussen Uruguay en Argentinië. Naast de verspreiding van ‘het woord van god’ waren ze ook op zoek naar kostbare mineralen. Die vonden ze niet en er bleef een kleine groep achter. Deze kolonisten vestigden zich langs de Paran-rivier waar het Guarani volk woonde.
Het geheim van een goede gezondheid
De inheemse Guarani waren gastvrij, atletisch, sterk en gezond. Dat maakte de Spanjaarden nieuwsgierig naar het geheim van hun goede gezondheid. Hen werd verteld dat ze dit toeschreven aan het drinken van de thee van gedroogde Caa-bladeren. Toen de kolonisten deze 'magische' yerba mate thee ook gingen drinken, waren ze verrast. Hun lichaamsbouw en algehele gezondheid verbeterde en ze voelden zich alerter. Aan het einde van de 16e eeuw was yerba mate hét favoriete drankje van de inheemse gemeenschappen én van de aldaar neergestreken kolonisten.
"De jezuïeten wantrouwden de drank vanwege de mythologische oorsprong en de rituelen die ermee gepaard gingen"
De jezuïeten zagen in yerba mate een ‘demonische drank’
De vroege Spaanse kolonisatie van Paraguay en andere delen van Zuid-Amerika was rechtstreeks verbonden met de religieuze missie van de jezuïeten en de katholieke kerk. De jezuïeten wantrouwden de drank vanwege de mythologische oorsprong en de rituelen die ermee gepaard gingen. De religieuze leiders meenden dat de drank de verspreiding van het christendom onder de Indiaanse gemeenschappen tegenhield en dat yerba mate verslavend was. Ze gingen in verweer tegen de ‘demonische drank’ en uiteindelijk leidde dit in 1616 tot een verbod op hun grondgebied. De straf die je kon krijgen als je het toch dronk, was dat je uit de gemeenschap werd gegooid. Ondanks het verbod bleven de mensen stiekem toch van hun ‘groene goud’ genieten.
Het verbod van de jezuïeten had niet het beoogde effect en bracht de zending in gevaar. Omdat ze aangroei van gelovigen in de kerk niet in de waagschaal wilden leggen, werd het verbod opgeheven. Ze zuiverden de aardse, heidense oorsprong door Tupa (de heilige geest van het Guarani volk) te vervangen door ‘Santo Tome’, Spaans voor ‘Sint
Thomas’. En vanaf dat moment werd het gebruik van de drank door de jezuïeten omarmd. Die zagen daarnaast een commercieel belang: ze verzochten de Spaanse kroon met succes yerba mate te mogen oogsten en te exporteren. Aanvankelijk gebruikten ze lokale Indianen om de bladeren te oogsten van de wilde planten in de nabijgelegen bossen.
De jezuïeten voerden een beleid dat grootschalige landbouw aanmoedigde. Daarom begonnen ze met het verbouwen van yerba mate op grote plantages. Het verbouwen van yerba mate is nog niet eenvoudig. In de natuurlijke situatie worden de zaden namelijk eerst door vogels opgegeten en uitgescheiden. Toch vonden ze een manier om de planten op te kweken. Een geheim dat ze destijds angstvallig voor zichzelf hielden.
"In verband met de stijgende vraag naar yerba mate werden de werden de Guarani indianen hardhandig uitgebuit"
De Spanjaarden waren uitzonderlijk hardvochtig tegen de inheemse Indianen
De commercialisering van de yerba plant in de periode 1650-1670 bracht ook een duistere kant met zich mee. In verband met de stijgende vraag werden de werden de Guarani indianen hardhandig uitgebuit. Ze moesten bossen kappen, de planten water geven, de bladeren oogsten en yerba mate bereiden. De hardvochtigheid waarvan de Spaanse kolonialen zich bedienden, beslaat tot op de dag van vandaag een donker blad in de Spaanse, koloniale geschiedenis.
De jezuïeten kregen het in zeventien jaar tijd (1650-1767) voor elkaar een kwalitatief goed product te produceren. De yerba mate was zelfs zó goed van kwaliteit dat het op een bepaald moment ‘jezuïetenthee’ werd genoemd. Aanvankelijk wilden ze met de kweek en verkoop de belastingen en hun basisbenodigdheden dekken. Winst was niet het uitgangspunt. Maar omdat er in die tijd nog niet voldoende munten waren om handel mee te drijven, werd yerba mate, net als maïs, honing en tabak een valuta binnen de (ruil)handel.
Ondanks de grote plantages, de hoge productie en de populariteit van de ‘jezuïetenthee’ kreeg yerba mate geen voet aan Europese wal. Mensen binnen Europese elite die in Zuid-Amerika woonden, maakten er wel gretig gebruik van. In in 1767 verdreef de Spaanse koning Carlos III de jezuïeten uit de Zuid-Amerikaanse missieposten. De yerba mate-plantages werden verlaten en de inheemse bevolking keerde terug naar hun oude traditie: het oogsten van wilde yerba in het bos.
Yerba mate: internationaal geliefd
Rond dezelfde tijd emigreerden veel mensen uit Polen en Oekraïne naar Zuid-Amerika vanwege de slechte economische situatie in Oost-Europa. Via hen kon Argentinië de yerba mate-cultuur verspreiden en vermarkten naar Oost-Europa. Tot op de dag van vandaag is yerba mate daar een populaire drank.
In Syrië en Libanon is het gebruik van de kleine kalebas een vertrouwd onderdeel in het straatbeeld. Maar hoe belandde Yerba mate in het Midden-Oosten? Rond 1860 kwamen de eerste Arabische immigranten in Zuid-Amerika aan. Tegelijkertijd bezocht de toenmalige Braziliaanse keizer Pedro II het huidige Libanon. Na zijn bezoek regelde en faciliteerde hij de immigratie van meer Arabieren naar de regio, waar tegenwoordig de moderne grenzen van Brazilië, Argentinië en Paraguay liggen.
Rond dezelfde tijd kwamen ook veel Libanese en Syrische immigranten naar Zuid-Amerika. Ze wilden ontsnappen aan de escalerende vervolging van Arabieren door de Ottomaanse Turken. De dramatische toestroom van de Arabieren in Argentinië nam in 1940 tijdens de Tweede Wereldoorlog toe. Libanese en Syrische Arabieren werden geworven om te vechten voor Frankrijk, hun toenmalige koloniale meester. De ontdekking van olie in Arabische landen en de onstabiele economische situatie in de meeste Zuid-Amerikaanse landen (circa 1970) bracht de meeste Arabische immigranten ertoe, terug te keren naar hun land van herkomst.
Voor de oorlog was Syrië de belangrijkste importeur van de Argentijnse yerba en importeerde jaarlijks tot 15.000 ton. Ondanks de deplorabele situatie importeert Syrië ook vandaag de dag nog steeds een aanzienlijke hoeveelheid yerba mate. Libanon is consequent een bestemming voor Argentijnse yerba gebleven.
Vragen of advies?
Wilt u meer weten over Yerba mate? U kunt tijdens kantooruren contact opnemen met onze medewerkers via telefoonnummer: +31 (0)75-612 12 47 (lokaal tarief) of u kunt gebruik maken van ons contactformulier.
